Nationale alumni enquête

Voor het onderzoek worden afgestudeerden ongeveer anderhalf jaar na afstuderen uitgenodigd deel te nemen*. Voor de NAE2021 zijn studenten die in de periode 2019-2020 zijn afgestudeerd benaderd. Dit waren 44.933 master-afgestudeerden. Het percentage bruikbare respons bedroeg bij de afname in 2021 16,2%. 

In 2021 is elke respondent afgestudeerd bij een (voltijdse) masteropleiding. Voorafgaand aan deze master hebben de meeste afgestudeerden een bachelor gevolgd aan een universiteit. Een kleiner deel is doorgestroomd vanuit het hbo of bestaat uit internationale instroom.

NB: In 2017 zijn er voor het eerst respondenten binnen de sector 'Sectoroverstijgend'. Het aantal respondenten voor deze sector is echter zeer beperkt; in 2017 en 2019 waren hier respectievelijk 19 en 21 respondenten.

* Enkele universiteiten vragen ook het tussen liggende cohort om deel te nemen aan de enquête. Deze informatie is niet landelijk beschikbaar en wordt (dus) niet ontsloten.

Gezien de vraagstelling die gebruikt is in het onderzoek (“Hoeveel maanden zaten er tussen uw afstudeer-datum en uw eerste betaalde baan?”) zegt dit gegeven zowel iets over de “zoektocht” naar een baan als over de bereidheid om meteen na afstuderen te beginnen met werken.

In 2021 vinden afgestudeerden gemiddeld na 3,1 maanden een eerste betaalde baan. Dit is meer dan in de jaren daarvoor. In 2019 was dit bijvoorbeeld 2,5 maand. Bij het onderzoek in 2019 had 41,2% van de afgestudeerden direct na het afstuderen een baan; in 2021 is dit 33,2%. Een (logische) verklaring is dat deze groep ten tijde van de corona pandemie zich op de arbeidsmarkt moest gaan begeven. De mogelijkheden om te solliciteren waren in zekere zin daardoor beperkt 85% van de afgestudeerden heeft binnen 6 maanden betaald werk gevonden.

Onderdeel van de beroepsbevolking:
Niet alle afgestudeerden zijn na afstuderen beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Afgestudeerden ouder dan 65 jaar of afgestudeerden die hun huidige situatie als student typeren en daarnaast nog een aantal uur betaald werk verrichten, worden niet meegeteld. Dit geldt ook voor respondenten die betaald werken maar niet hebben aangegeven hoeveel uur per week ze betaald werk verrichten. In het onderzoek van 2019 kan 5,6% van de respondenten niet tot de beroepsbevolking worden gerekend.

Beroepsbevolking valt uiteen in twee categorieën: werkende beroepsbevolking en niet-werkende beroepsbevolking. 
-    Tot de werkende beroepsbevolking worden de respondenten gerekend die tenminste 12 uur per week betaald werk verrichten. 
-    Tot de werkeloze beroepsbevolking behoren afgestudeerden die niet of minder dan 12 uur per week betaald werken, maar wel beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt.

In 2021 is 96% van de respondenten werkzaam en 4% werkloos. Het aantal respondenten met een baan is met 98,8% het hoogst in de sector Gezondheid. In de sector Taal & Cultuur is de werkzame beroepsbevolking met 93,1% het laagst. 

Aan de werkende respondenten is gevraagd in hoeverre de huidige functie recht doet aan het niveau van de gevolgde opleiding (wo-master) en aan de opleidingsrichting. Bij de aansluiting tussen opleiding en arbeidsmarkt wordt gekeken in hoeverre daatussen een ‘match’ is. Als de afgestudeerde niet terecht komt in de sector waarvoor de gevolgde opleiding opleidt, wordt gesproken van een ‘horizontale mismatch’. In de context van academisch onderwijs is dit echter een beperkt bruikbare term: verreweg de meeste universitaire opleidingen leiden niet op voor één beroep of zelfs één arbeidssector. Het voornaamste doel van deze opleidingen is om studenten academische vaardigheden bij te brengen die in allerhande beroepen en arbeidssectoren inzetbaar zijn.

In 2021 lijkt de match te zijn verbeterd ten opzichte van eerdere jaren: over het totaal geven meer respondenten aan een betere match te hebben (60,8%). Per sector ziet dit er verschillend uit. De sector Gedrag en Maatschappij heeft bijvoorbeeld een duidelijk meer positieve match.

Afgestudeerden die aangeven momenteel ander werk te zoeken, rapporteren vaker een 'dubbele mismatch' t.o.v. de respondenten in hetzelfde jaar die aangeven geen werk te zoeken. Zij werken in vaker een andere arbeidsmarktsector en op een lager niveau.

Bij het onderzoek in 2021 heeft de grootste groep (60,2%) van de respondenten met een baan anderhalf jaar na afstuderen een tijdelijke aanstelling, al dan niet met uitzicht op een vast contract. Van de respondenten met een tijdelijke aanstelling geeft een groter deel dan voorheen aan dat er daarbij géén uitzicht is op een vast contract. Dat valt mogelijk te verklaren uit het feit dat op het moment dat deze personen ten tijde van COVID op de arbeidsmarkt kwamen. 

Van de afgestudeerden met een baan heeft 39,8% anderhalf jaar na afstuderen een vaste aanstelling. De kans op een vast contract is het grootst in de sectoren Onderwijs en Economie, waarbij de arbeidsmarkt voor Onderwijs lijkt te zijn verbeterd, terwijl die voor de sector Economie is gedaald ten opzichte van eerder onderzoek. 

Respondenten van de NAE zijn bijzonder positief over de opleiding: op een vijfpuntsschaal scoort de tevredenheid over de masteropleiding een 4,1. 87% van de respondenten is tevreden tot zeer tevreden over de wo-masteropleiding. Ook de inhoud, de inhoudelijke samenhang, de verworven algemene en wetenschappelijke vaardigheden evenals de opgedane specifieke vakkennis scoren een ruime voldoende. 

De meeste wetenschappelijke opleidingen leiden niet op tot één specifiek beroep waardoor het verwerken van vaardigheden en voorlichting op de beroepsmogelijkheden voor opleidingen best een uitdaging is. Dit is bij de afname in 2021 niet ten positieve veranderd ten opzichte van eerdere jaren.

Afgestudeerden zijn kritisch als het gaat om de vaardigheden voor en de voorbereiding op de arbeidsmarkt zoals deze worden aangeboden tijdens de masteropleiding. Ook de voorlichting op de beroepsmogelijkheden scoort niet hoog. Een kwart tot bijna 40% van de respondenten is over deze onderwerpen (zeer) ontevreden.  Uitzondering is de sector 'Gezondheid' waarbij studies zoals Geneeskunde en Tandheelkunde een duidelijke beroepsprofiel hebben.

De sector Onderwijs scoort niet dusdanig als de andere sectoren. Hier zijn alumni het meest kritisch over de inhoudelijke aspecten van de opleiding.

Let op: Bij de afname in 2021 is in de vragenlijst de vraagstelling met de items die betrekking hebben op de voorbereiding op de arbeidsmarkt aangepast: in plaats van het begrip "beroepspraktijk" wordt nu het woord “arbeidsmarkt” gebruikt.

Aan de respondenten is gevraagd in welke mate de wo-opleiding een goede basis biedt voor het verder ontwikkelen van kennis en vaardigheden. De respondenten zijn hierover positief: 74,1% van de werkzame alumni geeft aan dat de opleiding in (zeer) sterke mate hiervoor een goede basis biedt.

Ook is gevraagd in hoeverre de wo-opleiding een goede basis heeft geboden om te starten op de arbeidsmarkt. 52,4% van de werkzame alumni geeft aan dat de opleiding in (zeer) sterke mate deze basis heeft geboden.

Respondenten die op het moment van bevragen een baan hebben, antwoorden hierop duidelijk positiever dan respondenten behorende tot de werkloze beroepsbevolking. Deze laatste groep is duidelijk minder enthousiast over de mate waarin de gevolgde opleidingen een goede basis biedt voor de arbeidsmarkt en het verder ontwikkelen van kennis en vaardigheden (zie waarden in onderstaande figuur).

Aan het eind van de NAE-vragenlijst wordt aan alle respondenten de vraag gesteld: “Zou u de gevolgde opleiding achteraf gezien opnieuw kiezen?” 77,9% van de afgestudeerden geeft bij het onderzoek in 2021 aan dezelfde opleiding, bij dezelfde universiteit opnieuw te kiezen. Dit is een lichte verbetering ten opzichte van het jaar hiervoor, maar de marges hierin zijn erg klein. Als redenen hiervoor worden onder andere genoemd: de prettige sfeer van de universiteit, de betrokkenheid en kwaliteit van medewerkers/docenten en de inhoud van de gevolgde masteropleiding, zowel de diepgang en specialisatie hierbinnen, als ook de mate van keuzevrijheid. Deze redenen zijn ten opzicht van de afname in 2017 en 2019 onveranderd.

Landelijk is het aandeel personen dat zegt niet te gaan studeren opnieuw minder dan 2 procent. Echter: respondenten die op het moment van bevragen werkloos waren scoren hierop hoger dan respondenten met een baan.